Po co nam Magisterium Kościoła?

[Magnolia]

Urząd Nauczycielski Kościoła: reguła wiary

Na Urząd Nauczycielski Kościoła można spojrzeć jako na instancję, której zadaniem jest rozpoznanie tego, co rzeczywiście zostało objawione. W jego orzeczeniach jest więc zawarta normatywność. Aby zrozumieć znaczenie tego rodzaju normatywnej instancji, trzeba najpierw zrozumieć starożytne pojęcie reguły wiary (regula fidei – gr. kanōn tēs alētheias)[1]. Termin regula fidei albo regula veritatis (reguła wiary) jako termin techniczny został wprowadzony przez św. Ireneusza. Regula fidei to miara, prawidło, dzięki któremu można zweryfikować, czy subiektywnie przyjęta treść wiary jest zgodna z wiarą prawdziwą. Chodzi więc o kryterium prawdziwości wyznawanej wiary. Regula fidei, na którą powoływano się w czasie prowadzenia sporów doktrynalnych, była więc normą/kanonem/kryterium zgodności z prawdą Ewangelii. Z czym identyfikowano regułę wiary?
*Z normami przekazanymi w Ewangelii.
*Z nauką przekazaną przez Apostołów (Tradycją apostolską).

Zwróćmy uwagę, że reguła wiary nie jest więc identyczna z jakimś określonym tekstem wyznania wiary, ale z całością wyznawanej w Kościele wiary, którą da się wyrazić w prostych słowach. Reguła ta pochodzi od Boga (regula Dei) i jest sumą tego, co Chrystus powierzył swoim Apostołom. Pełni ona liczne funkcje:

*Przedstawia prawdę objawioną jako wiążącą i normatywną. Chrześcijanin nie może wierzyć we wszystko, co mu się podoba, ale jego wiara powinna być zgodna z regula fidei.
*Reguła wiary, jako najprostsze ujęcie chrześcijańskiej prawdy, jest koniecznym punktem wyjścia do autentycznie chrześcijańskiej refleksji nad wiarą. Regula fidei pozostawia bowiem wiele otwartych kwestii, które mogą być przedmiotem dalszej analizy i dyskusji.
*Regula fidei może stanowić pomocne narzędzie w walce z herezją, ukazuje bowiem autentyczny kształt chrześcijańskiej doktryny.

Jest podstawą dla orzeczeń Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Nie tworzy on bowiem reguły wiary, ale raczej ją strzeże i wyjaśnia. Możemy więc powiedzieć, że orzeczenia Urzędu Nauczycielskiego Kościoła są normatywne, ponieważ opierają się na czymś bardziej pierwotnym i w najściślejszym tego słowa znaczeniu normatywnym – na regula fidei.
Mateusz Przanowski OP

[1] M. Fiedrowicz, Teologia Ojców Kościoła. Podstawy wczesnochrześcijańskiej refleksji nad wiarą, tłum. W. Szymona, Kraków 2009, s. 203–210.

„Aby Ewangelia była zawsze w swej całości i żywotności w Kościele zachowywana, zostawili Apostołowie biskupów jako następców swoich ‘przekazując im swoje stanowisko nauczycielskie’ (magisterium)”.

Po omówieniu natury Pisma Świętego i Tradycji, wypada teraz odpowiedzieć na pytanie: czym jest Urząd Nauczycielski Kościoła?

Urząd Nauczycielski Kościoła to autorytet kolegium biskupów i papieża do autentycznego przedkładania i wyjaśniania depozytu wiary. W najbardziej ścisłym sensie termin „Magisterium”, czyli „Urząd Nauczycielski Kościoła” oznacza więc kolegium biskupów, a więc następców Apostołów, którzy w jedności z następcą św. Piotra – Biskupem Rzymu – posiadają od Boga dany autorytet w przedkładaniu („podawaniu do wierzenia”) i wyjaśnianiu tego, co zostało przekazane jako depositum fidei („depozyt wiary”). Warto jednak zauważyć, że terminem „Magisterium” oznacza się niekiedy różne podmioty:

*Samego papieża.
*Papieża razem z biskupami.
*Tych, którzy nauczają z mandatu biskupa.
*Instytucje kurii rzymskiej.

Jak najogólniej określić zadania Magisterium?

Najogólniej rzecz ujmując, zadaniem Magisterium jest służba (ministerium) słowu Bożemu, spisanemu i niespisanemu. Magisterium „nie jest ponad słowem Bożym”[1] i jest wobec słowa Bożego w postawie służebnej. Na czym ta służba polega?

*Na słuchaniu (audit)[2]. Przy asystencji Ducha Świętego Magisterium wsłuchuje się w słowo Boże. Sobór dodaje, że czyni to „pobożnie” (pie), a więc w duchu czci wobec przekazanego słowa. Praca Magisterium polega więc na nauczaniu „tylko tego, co zostało przekazane”[3]. Magisterium nie tworzy nowych doktryn, nie wymyśla oryginalnych i twórczych rozwiązań w dziedzinie wiary i moralności. Skupia się na tym, co przekazane zostało jako „depozyt wiary”.
*Na strzeżeniu (custodit)[4]. Magisterium ma dbać, by nic z tego, co zostało przekazane, nie zostało zaniedbane, zmienione, zapomniane, czy zniszczone. Musi więc reagować wtedy, gdy jakieś koncepcje teologiczne naruszają prawdę przekazanego słowa.
*Na wyjaśnianiu (exponit)[5]. Łacińskie expositio oznacza nie tylko „wyjaśniać”, ale również „oświadczać”, „wykładać”. Magisterium autorytatywnie wyjaśnia i interpretuje to, co zostało przekazane.
*Na przedstawianiu do wierzenia (proponit)[6]. Obowiązkiem Magisterium jest więc autorytatywne przedkładanie, że jakaś prawda zawiera się lub nie w „depozycie wiary”.
Podając wymienione zadania Magisterium w innej kolejności, można streścić jego służbę następująco:

audit – proponit – custodit – exponit

Mateusz Przanowski OP

[1] Sobór Watykański II, Lumen gentium, nr 10.
https://szkolateologii.dominikanie.pl/s ... -kosciola/